ADHD is een beschrijving van bepaald gedrag, het is geen oorzaak van dat gedrag
Toen mijn jongste zoon net in groep 3 zat – dus net was overgegaan van wat voor mij vroeger de kleuterschool was naar de lagere school – moesten we na een paar weken al op gesprek komen. ‘Hij is nogal druk’, zei de juf op een manier waaruit bepaald geen liefde voor onze zoon bleek (en ook geen liefde voor drukke jongetjes in het algemeen). Wij waren verbaasd want in groep 1 en 2 was de juf juist enthousiast over hem omdat hij actief, ondernemend en leergierig was.
‘Waarom is hij zo druk?’ vroeg ik.
‘Tja’, zei zijn Juf met een zorgelijk gezicht. ‘Ik vermoed dat hij ADHD heeft’.
Dat was, zoals ik later van de Vlaamse psychiater Paul Verhaeghe (1955) leerde, een beetje dom antwoord. ADHD betekent namelijk Attention Deficit Hyperactivity Disorder, vrij letterlijk vertaald zoiets als: aandachtstekort- en hyperactiviteitstoornis, oftewel een beschrijving van iemand die nogal druk is.
Als je dus zegt dat iemand druk is, omdat hij ADHD heeft, zeg je eigenlijk dat iemand druk is, omdat hij druk is. Want ADHD is alleen maar een beschrijving van bepaald gedrag. De fysieke oorzaak is nooit gevonden. Er is niet iets in iemands hersenen dat kan worden aangewezen als de oorzaak van ADHD. Als je zegt dat iemand druk is omdat hij ADHD heeft, dient de beschrijving dus als verklaring.
‘Is dat erg?’ vraag je je misschien af. Ja, ik denk van wel. Je krijgt namelijk een verkeerde kijk op drukke kinderen. Ik dacht dat er iets mis was met mijn zoon. Terwijl dat eigenlijk maar de vraag is. Als je ervan uit gaat dat ADHD de oorzaak is van de drukte en niet de beschrijving, dan lijkt een medicijn de juiste oplossing.
Wanneer mijn zoon pijn heeft in zijn keel door een ontsteking, dan kun je penicilline geven om die weg te laten gaan. Maar bij ADHD is er geen oorzaak die weggenomen wordt door Ritalin. Dat betekent trouwens niet dat een medicijn bij ADHD nooit een (deel van de) oplossing kan zijn. Kijk naar hoofdpijn en paracetamol. Als je hoofdpijn hebt, helpt een paracetamolletje om de pijn weg te nemen, al neemt dat pilletje de oorzaak van de hoofdpijn niet weg. Daarom moet je, als je vaak hoofdpijn hebt, ook naar de oorzaak gaan zoeken. Die hoofdpijn kan bijvoorbeeld komen doordat je veel te lang achter elkaar werkt, daarbij ook nog nauwelijks beweegt en een verkeerde houding hebt. De oplossing lijkt eenvoudig: ga minder lang werken, meer bewegen en doe iets aan je houding.
Zo kun je ook bij een druk kind gaan kijken naar de oorzaak van dat drukke gedrag. Kwam het misschien doordat mijn zoon in groep drie opeens veel langer rustig moest blijven zitten, omdat hij nu echt ging beginnen met leren lezen en schrijven en rekenen? Dat zou kunnen, maar misschien is het probleem nog groter, is het de maatschappij die verwacht dat we allemaal brave rustige hardwerkende mensen zijn. En als iemand afwijkt van die dwingende norm, is hij of zij niet normaal. Dan lijkt een pilletje een fijne oplossing.
Het is nu eenmaal makkelijker om enkele individuen een pilletje te geven, dan de hele maatschappij te moeten veranderen.
Frank Meester is buitengewoon afdelingshoofd van Buro Fludo.
Hij bedenkt manieren om met behulp van de filosofie
het leven iets minder ellendig te maken.
